Taşeronlaştırma (alt işveren) hizmetin ya da üretimin işletme dışındaki başka işyerlerinde ya da işletme içinde çeşili amaçlarla başka işçi çalıştırarak yapılmasıdır Kapitalizmin 1945’ten 1970′ li yıllara kadar sürekli bir durgunluk ve düzensiz krizler dönemine girmesiyle birlikte, işverenler işçi maliyetlerini düşürmede ve bu amaçla işçi sınıfının gücünü azaltmada, taşeronlaştırmayı yaygın şekilde kullanmaya başladı.

12 Eylül darbesinden önce ya da şöyle diyebiliriz 1980 öncesi taşeronlaştırma pek yaygın değildi. Bu dönemler sınıf hareketinin yükseldiği dönemlerdi. İşverenler açısından bilgi ve uzmanlık gerektiren üretim sürecinin taşerona devredilmesinin yanı sıra işçi maliyetlerinde azalma elde etmek amacıyla taşeronluk etkin bir şekilde kullanıldı ve günümüzde de kullanılmaktadır. İşçi sınıfının daha az ücretle daha fazla çalıştığı çalışma saatlerinin belirsiz olduğu, güvencesiz çalışma ortamının olduğu bir süreçtir taşeronlaştırma.

Tüm bu süreç işçi sağlığı ve iş güvenliği alanını da olumsuz yönde etkilemiştir. Kötü koşullarda çalışan emekçiler daha fazla iş cinayetine kurban edilmekte daha fazla meslek hastalığı ile yüz yüze gelmektedir. İLO (Uluslararası çalışma örgütü) verilerine göre her yıl yaklaşık 2 miyon kişi iş kazaları veya meslek hastalığı nedeniyle ölüp gitmektedirler. Ekonomik kriz dönemlerinde ise dakika da 3 işçi hayatını kaybetmektedir. Ülkemizde 20012011 yılları arasında 11881 işçi yaşamını kaybetmiştir. 19487 çalışan işgöremezlikle sonuçlanan ‘kaza’ ya maruz kalmıştır. En ürkütücü boyut 3550 ölüm ile inşaat sektörü başı çekmektedir.

Ülkemizde AKP hükümeti döneminde (son 10 yıl) gerek özel sektör gerekse kamu da taşeron çalışma hızla yaygınlaştı. Başta eğitim ve sağlık olmak üzere emekçiler güvencesiz çalışma yaşamına katıldılar. Kadrolu istihdam emekçisi olan öğretmenler ücretli öğretmen olmak zorunda bırakıldılar. MEB bünyesinde ki temizlik işleri de taşeronlaştırıldı.Taşeronlaştırmamn hızla yapıldığı alanlardan birisi de belediyeler oldu.

Belediyede çalışan emekçilerin yüzde 22’si taşeron firmalarda çalışmaktadır. Taşeron sisteminin en yaygın kullanıldığı alanlar; inşaat, maden, gemi inşaat gibi iş kazaları ve iş cinayetleriyle gündeme gelen sektörlerdir. Gemi inşaa sektöründe istihdam edilen toplam 35.042 kişinin 10.013’ü asıl işrma da geri kalan 25.029’u taşeronda çalıştırılmaktadır. Yani çalışanların yüzde 71’i taşeronda görünmektedir. İnşaat sektörü ise tamamen taşeronun elindedir. TUİK verilerine göre 1 milyon 520 bin kişi mevsimlik işçi olarak görülmektedir.

Bu önemli iki sektörün haricinde güvenlik, çevre düzenleme, ulaştırma ve depolama vb. gibi sektörler de taşeronlaştırma hızla artmaktadır. Ksacası 3 milyona yakın taşeron işçisi sermayenin kar hırsıyla sömürülmektedirler.

*SosyaI Bilimler Ens.
İşletme Yüksek Lisans Öğrencisi