Dünya Sağlık Örgütü´nce heryıl 31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü olarak kutlanır. Bu yılki ana tema, DSÖ Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS). Sözleşmeyi imzalayan ülkemizde bir de 4207 sayılı yasamız var.

       Dünya Sağlık Örgütü’nce heryıl 31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü olarak kutlanır. Bu yılki ana tema, DSÖ Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS). Sözleşmeyi imzalayan ülkemizde bir de 4207 sayılı yasamız var.

Tütün iktisadı ve TKÇS

       Tüttürme, emme, çiğneme yada buruna çekerek kullanılmak üzere üretilmiş, hammadde olarak tamamen veya kısmen tütün yaprağından üretilmiş ürünler (sigara, pipo, nargile, puro gibi) tütün ürünleri olarak tanımlanıyor. Tütün sanayi ise tütün üreticileri, toptan dağıtımcıları ve dışalımcılarını kapsamaktadır.

       TKÇS’nin amacı, tütün denetim önlemleri suretiyle, mevcut ve gelecek kuşaklan, tütün tüketimi ve tütün dumanına maruz kalmanın yıkıcı sağlıksal toplumsal, çevresel ve iktisadî sonuçlarından korumaktır.

Tütün üretimi ve üreticisi

       Tütün üretiminde Türkiye dünya yedincisi, ve en yük şark tipi tütün üreticisi. Amerikan kanşımı sigaralarda yaklaşıkyüzde 10-15 şark tipi tütün(özelliklekoku için) kullanılıyor, yüzde 60-65’i ise katkı maddesi kaldırabilen Virginia tütünü. Dikkat, katkı maddesi kullanımı yasaklanıyor!

       Tütün üreticisinin çanına ot tıkayan şey, Uluslararası Para Fonu (IMF)’ye verilen taahhütler çerçevesinde çıkarılan tütün yasası. (3.1.2002). Yasa ile Tekel özelleştirildi BAT (British American Tobacco) satin aldı Tekel’i. Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurulu ve Kurumu oluşturuldu.

       Sonra?Tütün üreticisi hem nicel hem de nitel olarak bağlanan sözleşmeli çiftçi oldu. Yarıcıların büyük bölümü işsiz kalıp fındık işçisi oldu. Toprak sahiplerinin bir kısmı buğday vb. üretimine döndü. Üretimin iki katı dışalım var. Düzceli üretici Virginia tütünü üretimine döndü. Tütün üretilebilen kıraç topraklar değerlendirme dışı kaldı. Tekel’in destekleme alımlan kalkti. Tütün alım şirketleri hem azaldı, hem yabancılaştı. Tütün piyasası, TAPDK eşdeyişle Tütün Düzenleme Kurumu’na (onlar üzerinden tütün Çok Ülkeli Şirketerinin-ÇÜŞ’lerin) denetimine bırakıldı. BAT Tekel’i satin alınca, 3000 işçiden 400’ü işte kaldı, altı sigara fabrikasının beşi kapatıldı, Samsun fabrikası toplandı makinalar. İşsiz kalan veya 4C (yeni kölelik) sistemine geçirilmek istenen işçiler direnişe geçtikleri için şimdi yargılanıyorlar sendika liderleriyle birlikte. Kurtuluş olasılığı (Cumhuriyet Güçbirliği seçeneği) var 12 Haziran’da ve bu şanslarım kullana(maya)bilirler elbette.

Tütün ürünlerinin ticareti

       Tütün ürünleri satişları iki yılda yüzde 15 gerileyip, kişi başı 170 adet/yıl oldu. Gerilemenin bir nedeni yüzde 25’e varan zamlar, bir de sigara kaçakçılığı PKK uyuşturucu madde ticareti yerine, sigara kaçakçılığı ile ilgilenegelmekte! Kuzey Irak’ta açılan fabrikalarda üretilen sigaralar ülkemizin içine sevk ediliyor!

Tütün ürünleri sanayiinde iktisadî yitimler

       Tütün (ürünleri) üretiminde hem üretici yitime uğradı, hem de işçüer işsiz kaldüar. Bir de tüketimden kaynaklanan sağlıksal maliyetler var. Kalp-damar hastalıklarının 1/3’ü, tüm ölümlerin yüzde 10’u sigara kaynaklı. MALİyetler? Sigara kaynaklaklı akciğer kanserlerinin tanı ve sağaltımı için  126 milyon TL/yıl. Ya ölüm sonrası ailesine çıkan maliyetler, devletin insan gücü yitim maliyetleri vd? Algılayana, anlayana!

Ne yapılmalı?

       Tütün ve ürünleri üretimi yerlileştirip kamusallaştırılmalı; fazlası dışa satılmalı. Yurttaşların tüketimi eğitimle giderek azaltılmalı. Bunun için bütünsel önleyici düzenler kurulmalı. Bunlan yapabilmek için güçbirliği gereğini Necati Cumalı ‘Acı Tütün’ romanında ne güzel vurgular.

       Emperyalistlerin Beşiktaş’taki Tütün Rejisi’nde çalışarak sağlığını yitirmiş büyükannem Seher Hanım, yaşasaydı, oyunu Cumhuriyet Güçbiriiği’ne verirdi, ama otel olan reji binasının kapitülasyonlar müzesi olması koşuluyla!

       Not: Çökertme Türküsünü söylerken bunun Tütün Rejisi’nin kolcularına atfen yazılmış olduğunu hiç unutmayın olmaz mı?

       Anımsayalım: ‘Kolcular görünce Halilim..teslim olmayahm..aman kurşun saçalım’.