2021 asgari ücreti, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ev sahipliğinde bugün yapılacak toplantıda belli olacak.

Son toplantıya kadar taraflar bir rakam telaffuz etmedi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Asgari Ücret Tespit Komisyonu’na sunduğu verilere göre ağır işlerde çalışan bekar bir çalışanın aylık geçim maliyeti 2 bin 792 lira. Ancak işçi kesimi bu verilerinin Türkiye gerçeklerini yansıtmadığını vurguluyor. Doğrudan 7 milyon asgari ücretliyi, dolaylı olarak tüm vatandaşları ilgilendiren ‘en büyük toplu sözleşme ‘de emekçiyi temsil eden Türk-İş’in kasım ayı açlık yoksulluk verilerine göre ise bekar bir çalışanın aylık yaşam maliyeti 3 bin 100 lirayı buluyor. Türk-İş, Hak-İş ve DİSK yaptıkları ortak açıklamayla da TÜİK’in sunduğu rakamların 2020 yılsonu verileri ve 2021’de yaşanacak olası fiyat artışlarını kapsamadığı vurgulandı. Üç işçi konfederasyonu da hükümet ve işveren kesiminin masaya bir teklif getirmesi gerektiğini kamuoyuyla paylaştı. Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay ise, dün, net bir rakam belirtmese de masaya gelecek rakamın 3 bin liranın altında olmaması gerektiğini açıkladı. Atalay, “3 bin liranın altında teklif olmaz” dedi: “İşveren ve hükümet, asgari ücret ile ilgili 3 bin liranın altında bir teklif getirmemelidir. Çünkü 3 bin liranın altındaki teklif, insanları mutlu edecek bir teklif olmaz, çalışanları mutlu edecek bir teklif olmaz. Asgari Ücret Tespit Komisyonuna 3 bin liranın üzerinde bir teklif getirilmelidir.”

Konfederasyonların asgari ücrete ilişkin vurguladığı önemli bir diğer nokta ise başlangıç ücretinden geçim ücretine dönüştüğü gerçeği. DİSK Araştırma Merkezi’nin ‘Salgın Günlerinde Asgari Ücret Gerçeği Araştırması’yla paylaştığı dikkat çeken verileri hatırlamakta yarar var. Özetle:

* Asgari ücretliler toplumu: Asgari ücret milyonların meselesi. Türkiye’de milyonlarca işçi asgari ücrete mahkûm iken milyonlarca işçi ise yasa dışı bir biçimde asgari ücretten mahrum. Asgari ücret azami sayıda işçiyi ilgilendiriyor. Asgari ücret giderek ortalama ücret haline geliyor, ortalama ücret asgari ücret düzeyine düşüyor.

* Asgari ücretin altında çalışanlar 3.3 milyon işçi (bütün ücretli çalışanların yüzde 17’si) asgari ücretin altında bir ücretle çalışıyor. Asgari ücretin yarısından daha az ücretle çalışan işçi sayısı 1 milyona yakın. Asgari ücret ve altında bir ücretle yaşamını sürdürmek zorunda olan işçilerin sayısı yaklaşık 7.5 milyon (bütün ücretli çalışanların yüzde 38.3’ü).

* Asgari ücret civarında çalışanlar: Asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında ücret alan işçilerin sayısı 9.7 milyon. Bütün ücretli çalışanların yüzde 50’ye yakını bu kapsamdadır. Tüm ücretli çalışanların yüzde 64’ü ise (12.5 milyon işçi) asgari ücretin altı ile asgari ücretin bir buçuk katı arasında bir ücret elde ediyor.

* Salgın asgari ücretleri düşürdü: Kovid-19 salgınıyla birlikte ücretlerde önemli kayıplar yaşandı ve asgari ücret altında gelir elde edenlerin sayısı arttı. 1.168 TL ödenekle zorunlu ücretsiz izne çıkarılanlar asgari ücretin yarısı kadar bir gelirle yaşamaya zorlanıyor. Salgınla birlikte kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin ödeneğiyle asgari ücretin altına mahkûm edilenler ile işini kaybeden kayıtsız işçiler göz önüne alındığında asgari ücretin altında gelirle yaşamak zorunda olanların sayısının daha da arttığım söylemek mümkün.

* Özel sektör işçileri: Özel sektör işçilerinin yüzde 21.7si asgari ücrete erişemiyor. Özel sektörde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 49 ve asgari ücret civarında çalışanların oram yüzde 62’dir. 9.5 milyona yakın özel sektör işçisi asgari ücretin yüzde 20’si ve altında ücretlerle çalışıyor.

* Kadınlar asgari ücrette ayrımcılıkla yüz yüze: Asgari ücrete erişemeyenlerin oranı genelde yüzde 17 iken kadınlarda bu oran yüzde 25’i aşıyor. Asgari ücret düzeyinde ve daha düşük ücret alanların oranı genelde yüzde 38 iken, kadınlarda yüzde 49’a yükseliyor. Kadınların yarısı asgari ücret ve daha düşük ücretlerle çalışıyor.

* Özel sektörde cinsiyet eşitsizliği: Özel sektörde kadın işçilerin yüzde 32.5’i asgari ücret altında ücretlerle çalıştırılıyor. Özel sektördeki kadın işçilerin yüzde 9.3’ü ise asgari ücretin yarısının da altında ücretle çalışmaya zorlanıyor. Özel sektörde asgari ücretin oldukça altı ile asgari ücretin yüzde 20 fazlası arasında çalışmak zorunda kalan kadın işçilerin oranı ise yüzde 76’ya çıkıyor.

* Asgari ücret ortalama ücret haline geliyor: Ücretler asgari ücret düzeyine geriliyor. 2006 yılında aylık ortalama ücret ve maaş geliri asgari ücretin yaklaşık 2 katı iken, 2019’da asgari ücretin 1.41 katına geriledi.

* Milli gelire göre yüzde 40’tan fazla gerileme: 1978’de kişi başına milli gelirin yüzde 3.4 üzerinde olan asgari ücret, aradan geçen 42 yılda kişi başına milli gelirin yüzde 40 altına düştü. Asgari ücret kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt asgari ücretin 2020 yılında 2.943 TL değil, 4.995 TL olması gerekirdi.

* 1 yılın 122 günü vergilere: Brüt asgari ücretin dolaylı-dolaysız vergi ve kesintilerini dikkate aldığımızda yüzde 33.4’ü (983 TL) vergi ve kesintilere gidiyor, işçinin eline (Asgari Geçim İndirimi-AGI dahil) brüt asgari ücretin sadece yüzde 66.6’sı net harcanabilir gelir olarak geçiyor, işçi 365 günün 122 günü vergi ve kesintiler için çalışıyor.

* Asgari ücretten alınan vergi arttı: Asgari ücretle çalışan işçilerden alınan vergi miktarı ilk vergi dilimi tarifesi düşük tutularak artırıldı. 2002 ve 2003 yıllarında ilk vergi dilimi tarifesi asgari ücretin 15-16 katı idi. AKP iktidarında vergi dilimi tarifeleri asgari ücretten ve enflasyondan daha az artırıldı. Böylece 2020 yılında ilk vergi dilimi asgari ücretin 7.5 katına geriledi.

* Asgari ücret dolara karşı eridi: ABD doları cinsinden asgari ücret 2016’da 430 ABD dolarına yükseldi. Sonra ekonomik ve siyasal istikrarsızlığa bağlı olarak asgari ücret dolar cinsinden gerilemeye başladı. Ocak Kasım 2020 ortalama kurlara göre asgari ücret 336 ABD dolarına geriledi. Güncel kurlara göre ise 300 doların altına düştü.

* 25 Cumhuriyet altınından 10 altına: Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003 yılında asgari ücretin yıllık tutarı ile 25 altın alınabilirken 2020’de yıllık net asgari ücretle sadece 10 Cumhuriyet altını alınabilmektedir.