PROGRAMI’N SOSYAL POLİTİKALARA İLİŞKİN BÖLÜMLERİ

 Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri,

Ülkemizin ticaret, turizm ve uluslararası ilişkilerinin artması, ayrıca bölgesiyle bütünleşmesi açısından kaliteli ve güçlü gümrük hizmetlerine büyük önem veriyoruz.
Gümrük hizmetlerinin daha süratli, etkin, kaliteli ve standartlara uygun biçimde yürütülmesi için yeni Gümrük ve Ticaret Bakanlığımızı kurduk. Bu Bakanlığa iç piyasaların takibi ile ilgili ilave görevler de verdik.

Önümüzdeki dönemde, gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi ve hızlandırılması ile kaçakçılığın önlenmesi konusunda altyapı başta olmak üzere gerekli çalışmalara devam edeceğiz.

Bu çerçevede, bütün gümrük idarelerimizde gümrük işlemleri kağıtsız ve insansız bir ortamda uygulanır hale getirecek, gümrük işlemlerinde "tek pencere" uygulamasına geçeceğiz.

Değerli Milletvekilleri,
Hükümet olarak çalışabilir durumdaki bütün vatandaşlarımıza iş sağlamak en önemli önceliklerimizden biri olmuştur. İstihdamı artırmada en önemli faktörlerden birinin yüksek bir büyüme hızı sağlamak olduğu bilinci ile hem büyüme hızımızı arttırdık hem de büyümenin odağına istihdamı koyduk. Büyümenin daha fazla istihdam sağlaması için işgücü piyasasında gerekli reformları yapmaya devam ediyoruz.
İstihdamda sağlanan artış bakımında da krizden en çabuk çıkan ülkelerden birisi durumundayız.

2008 yılında ortaya çıkan küresel ekonomik kriz başta gelişmiş ülkeler olmak üzere tüm dünyada işgücü talebinde büyük bir düşüşe ve işsizliğe yol açmıştır. 2007-2010 döneminde işsizlik oranı İspanya’da yüzde 8,3’ten yüzde 19,9’a, ABD’de yüzde 4,6’dan yüzde 9,7’ye, Fransa’da yüzde 8,3’ten yüzde 9,8’e, İngiltere’de yüzde 5,4’ten yüzde 7,9’a, İrlanda’da yüzde 4,6’dan yüzde 13,5’e, Japonya’da yüzde 3,8’den yüzde 5,1’e, komşumuz Yunanistan’da ise yüzde 8,3’ten yüzde 11,8’e çıkmıştır.

Ülkemizde ise zamanında alınan önlemlerle işsizlikteki artış sınırlı kalmıştır. Türkiye’de daha 2009 yılı bitmeden güçlü büyüme dönemi yeniden başlamıştır.

İşsizlik 2008 yılında yüzde 11, 2009 yılında yüzde 14 olarak gerçekleşmesine rağmen, 2009 yılının ikinci yarısından itibaren düşme eğilimine girmiştir. İşsizlikteki azalma 2010 yılında artarak devam etmiş yıl sonu itibariyle yüzde 11,9 oranına kadar inmiştir. Bu düşüş trendi hızlanarak devam etmektedir. 2011 yılı Mart ayı itibariyla ise işsizlik bir önceki yıla göre tam 2,9 puan azalarak yüzde 10,8’e inmiştir. Mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranımız ise yüzde 9,9 olarak gerçekleşmiştir. Böylece, işsizlik kriz öncesi seviyesine gerilemiştir. Diğer yandan kriz döneminde işsizlik oranında artış olmasına rağmen toplam istihdam hiçbir zaman azalmamıştır.

Krizin en yoğun yaşandığı 2009 yılında bile toplam istihdamımızı 83 bin kişi arttırdık. 2011 yılı Mart ayında bir önceki yıla göre 1 milyon 545 bin vatandaşımıza istihdam sağladık.

Amacımız işsizliği kalıcı bir şekilde azaltarak 2023 yılında yüzde 5 seviyesine indirmektir.
İstihdamın artırılması ve kayıt dışılığın azaltılması amacıyla güvenceli esneklik anlayışı ve “işi değil insanı koruma” ilkesi çerçevesinde işgücü piyasamızın katılıklarının gidererek başta genç, kadın ve vasıfsız işgücümüz olmak üzere işsizlerimize nitelik kazandırarak işe girişi kolaylaştıracağız.

İşçilerimizin büyük çoğunluğunun alamadığı, işletmelerimizin üzerinde ödeme baskısı oluşturan, çalışma hayatının en önemli sorun alanlarının başında gelen kıdem tazminatı sorununu kazanılmış hakları koruyan ve bütün işçilerin kıdem tazminatlarını garanti altına alan bir fon teşkil etmek suretiyle, sosyal taraflarla istişare içinde çözeceğiz.

Hükümet olarak işsizliği azaltmak için iki stratejik yaklaşım belirledik. Bir yandan aktif işgücü piyasası programları ve teşvik paketlerini birbiri ardına devreye alarak konjonktürel işsizliği azaltırken, diğer yandan bir kangren haline dönüşmüş yapısal işsizliğe çözüm bulmak amacıyla uzun vadeli stratejiler geliştirdik.
İstihdamı korumak ve artırmak amacıyla kamuoyunda “istihdam paketleri” olarak da bilinen beş yasal düzenlemeyi hayata geçirdik.

Bu düzenlemelerle;
Prim indirimi teşvikleri uyguladık ve uygulamayı sürdürüyoruz.
İşverenin ödediği sigorta prim payında 5 puanlık indirim yaptık.
18-29 yaş arası erkekler ile 18 yaş ve üzeri kadınların istihdamları durumunda 5 yıl süreyle kademeli olarak işveren sigorta prim payı devletçe karşılandı.
İlave istihdam sağlayan işverenlerimizin işveren sigorta prim payını karşılayarak ilave istihdamı teşvik ettik.

İşsizlik ödeneği miktarında artış sağladık.
Bu çerçevede, 2008-2010 yılları arasında sadece yürürlüğe koyduğumuz prim indirimi ve teşvikler için ayırdığımız kaynak toplamı yaklaşık 11 milyar TL’ye ulaştı. Teşviklerden 2010 yılı Aralık ayı itibariyle 7 milyon 278 bin çalışanımız yararlandı.
Hükümet olarak, teşviklerin yanı sıra işgücümüzün istihdam edilebilirliğini arttırmak amacıyla mesleki eğitim, toplum yararına çalışma ve staj programları gibi aktif işgücü piyasası programlarını uyguladık. Bu programlardan 2009 yılından 2011 yılı Haziran ayına kadar 503 bin işsiz istifade etti.

Bu programlar için yıllık ayrılan kaynağı üç katına çıkarttık. Aktif işgücü programları için artık her yıl ortalama 1,5 milyar TL kaynak ayırmaya başladık. 2013 yılından itibaren her yıl 400 bin işsizimizi bu programlardan yararlandıracağız.

Hükümet olarak ülkemizde işsizlik sorununun aynı zamanda bir mesleksizlik sorunu olduğundan hareketle işsizlerimize beceri kazandırmak amacıyla Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri Projesini başlattık. Kamu-özel sektör ve üniversite işbirliği ile beş yıl devam edecek olan bu proje ile her yıl 200 bin kişi olmak üzere toplam 1 milyon işsizimizi eğitimden geçirecek ve işe yerleştireceğiz.

Cumhuriyet tarihinde ilk defa hükümetimiz tarafından ilgili tüm tarafların katılımı ile ulusal istihdam stratejisini hazırladık.

İşsizliği kalıcı bir şekilde çözmeyi amaçlayan, 22 adet somut hedef ile 102 politika ve tedbirden oluşan Ulusal İstihdam Stratejisini kararlılıkla uygulayacağız.
Ulusal istihdam stratejisi, 2023 yılına kadar işgücü piyasasındaki yapısal sorunların çözülmesi ve işsizlik sorununa kalıcı çözüm bulunmasına yönelik uygulanacak strateji, politika ve tedbirleri içermektedir.

Stratejiyi dört politika ekseni üzerine inşa ettik. Bu eksenleri, eğitim-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi; işgücü piyasasının esnekleştirilmesi; kadınlar, gençler ve dezavantajlı grupların istihdamının artırılması ve istihdam-sosyal koruma ilişkisinin güçlendirilmesi olarak belirledik.

Ayrıca, istihdam mesleki eğitim ilişkisinin güçlendirilmesi eylem planını hazırladık ve uygulamaya başladık.

İlk defa Hükümetimiz döneminde mesleklerin standartlarını belirlemeye ve belgelendirmeye yönelik düzenlemeler yaptık ve bu amaçla mesleki yeterlilikler kurumunu kurduk. Bu sayede, Avrupa Birliği ile de uyumlu bir şekilde istihdamın niteliğini ve hareketliliğini artırma çalışmalarını kararlılıkla sürdürüyoruz.
İşgücü piyasamızın ihtiyaç duyduğu ulusal meslek standartlarının tamamını 2012 yılı sonuna kadar hazırlayacağız.

Önümüzdeki dönemde, İŞKUR’a kayıtlı her işsizin bir “iş ve meslek danışmanı” olacak ve işsizlerimize birebir hizmet verilecektir. Mesleksiz tüm iş arayanlara mesleğe yönlendirme ve iş bulma hizmeti sunulacaktır. Ayrıca, danışmanlar kişilerin mesleki ve kişisel özelliklerini dikkate alarak iş ortamına daha iyi uyum sağlamaları için yardımcı olacaklardır.

Böylece meslek edinme, iş arama, bulma ve işte kalma konusunda birebir, kişiye özgü ve yakından takip edilen bir süreci hayata geçireceğiz.
Bu amaçla, İŞKUR 2011 yılında 2.000, 2012 yılında da 2.000 olmak üzere toplam 4.000 sözleşmeli “İş ve Meslek Danışmanı” istihdam edecektir.

Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri,
Hükümet olarak amacımız sosyal adaletin sağlanarak çalışma hayatında barış ve huzurun temin edilmesidir. Bu amaç doğrultusunda çalışanlarımızın haklarının ve işletmelerimizin rekabet gücünün korunduğu, AB standartları ve ILO normlarına uygun bir çalışma hayatının geliştirilmesi için çalışmaktayız.

2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle çalışanlarımızın sendikal hak ve özgürlüklerinde önemli iyileştirmeler yaptık. Memur sendikalarına getirilen toplu sözleşme hakkı bunların en önemlilerinden biridir. Ayrıca Ekonomik ve Sosyal Konseye Anayasal güvence sağlayarak sosyal diyalog yolunda güçlü bir adım attık.

Hükümet olarak, önümüzdeki dönemde evrensel standartlara uygun kaliteli ve güvenceli bir çalışma hayatı tesis etmek için gerekli düzenlemeleri yapacağız.
Çalışanlarımızın örgütlenme ve toplu pazarlık haklarını düzenleyen 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunlarını ILO ve AB normlarını dikkate alarak yeniden düzenleyeceğiz.
Kamu görevlilerine verilen toplu sözleşme hakkını kullanılabilmesi için 4688 sayılı Kanunda gerekli yasal düzenlemeleri yapacağız.

Bu düzenlemeler sonucunda sendikal örgütlenme oranları ile toplu sözleşmeden yararlanma oranlarını 2023 yılında AB ortalaması düzeyine çıkarmayı hedefliyoruz.
Hükümetimiz, işletmelerimizin rekabet gücünü de koruyan bir anlayışla çalışanlarımızın yaşam şartlarının iyileştirilmesine bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da devam edecektir.

Aralık 2002 döneminde brüt 251 TL olan asgari ücret, bugün itibarıyla 797 TL’ye yükselmiş, bu dönem içerisindeki nominal artış oranı yüzde 218, reel artış oranı ise yüzde 54 olmuştur. Aynı dönemde net asgari ücretin nominal artış oranı yüzde 242 iken, işveren maliyetlerindeki nominal artış oranı yüzde 166’da kalmıştır.

İşletmelerimizin rekabet gücünü arttırmak amacıyla kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında elde ettiğimiz gelişmeler ve sosyal güvenlik sistemimizin aktüeryal dengeleri gözetilerek istihdam üzerindeki yükleri azaltmaya devam edeceğiz.
Kadınların sosyo-ekonomik durumlarının güçlendirilmesini, çalışma hayatına katılımının ve rolünün artırılmasını, işyerinde ayrımcılığın önlenmesini ve fırsat eşitliğinin sağlanmasını önemsiyoruz. Bu amaçla gerekli düzenlemeleri yaparak kamu kurum ve kuruluşları, sosyal taraflar ve sivil toplum kuruluşlarının üst düzey temsilcilerinin katıldığı bir kurul oluşturduk.

Ayrıca önümüzdeki dönemde kadınların çalışma hayatına katılımını artırmak amacıyla, çocuk bakımevleri ve kreş hizmetleri için teşvik uygulamalarını hayata geçireceğiz.
Gençlerimizin, kadınlarımızın ve mesleki eğitim alan işsizlerimizin istihdamı halinde 54 aya kadar işveren sigorta prim payının devletçe karşılanması uygulamasını sürdüreceğiz.

Mevsimlik gezici tarım işçilerinin daha güvenli seyahat etmelerini, çocuklarının eğitime devamını, daha iyi barınma, sağlık ve sosyal güvenlik şartlarına kavuşmalarına yönelik attığımız adımları sonuçlandıracağız.

Özürlü vatandaşlarımızın çalışma hayatında daha fazla yer alması için yaptığımız çalışmalar sonucunda 2002-2010 döneminde kamu kurumlarında istihdam edilen engelli memur sayısını 6.103’ten, 19 bine, kamu ve özel sektörde istihdam edilen engelli işçi sayısını ise 10.883’ten 32.257’ye yükselterek 3 kat arttırdık.
Hükümetimiz döneminde kamu ve özel sektördeki özürlü kontenjanlarının doldurulmasına yönelik tedbirleri almaya devam edeceğiz.

İstihdam imkânı bulamadığı için sosyal yardım alarak hayatını idame ettirmek zorunda olan vatandaşlarımızdan çalışabilir durumda olanların işgücü yetiştirme kurslarından ve işe yerleştirme hizmetlerinden öncelikle yararlanmalarını sağlayan uygulamamızı kararlılıkla sürdüreceğiz.

Yeşil kart sahibi olan vatandaşlarımız hizmet akdiyle ya da vergi kaydı olmadan esnaf olarak çalışmaları veya tarımsal faaliyette bulunmaları durumunda (eş, çocuk ve diğer yakınlarıyla birlikte) yeşil kartları iptal edilmekteydi. Yapılan düzenleme ile yeşil kart sahibi vatandaşlarımızın çalışması halinde yeşil kartı iptal edilmeyerek askıya alınacak, çalışması sona erdiğinde tekrar başvurusuna ve diğer bürokratik iş ve işlemlere gerek kalmaksızın yeşil kartı aktif hale getirilecektir.

İş kazaları ve meslek hastalıklarının azaltılması için iş sağlığı ve güvenliği kültürünün yaygınlaştırılması ile çalışan ve işverenlerin bilinçlendirilmesine yönelik faaliyetlerimizi sürdüreceğiz.

İş sağlığı ve güvenliği alanında hazırlayacağımız strateji çerçevesinde AB ve ILO düzenlemelerine uygun memur ve işçi ayrımı olmaksızın bütün çalışanları, kamu-özel ayrımı olmaksızın bütün işverenleri ve işçi sayısını dikkate almaksızın bütün işyerlerini kapsayan ayrı bir İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkaracağız.

Belirli bir dönem boyunca çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatına uyduğu tespit edilen, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alan ve kayıt dışı işçi çalıştırmayan işverenlerimiz için bu durumlarını gösteren ve ödüllendiren düzenlemeler yapacağız.

Çalışanların istismarının önlenmesi, işletmeler arası haksız rekabetin sona erdirilmesi ve sosyal güvenlik sistemimizin aktüeryal yapısının düzeltilmesi için kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında önemli adımlar attık. Bu çabalar sonucunda kayıt dışı istihdam oranını 2002 yılındaki yüzde 52 seviyesinden 2011 yılı mart ayında yüzde 41 seviyesine indirdik.

Kayıt dışılıkla mücadele için yeni bir eylem planını yürürlüğe koyacağız. İlgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarıyla elektronik ortamda bilgi ve veri paylaşımı yapılarak elde edilen veriler bilişim teknolojileri vasıtasıyla çapraz kontrollere tabi tutulacaktır. Böylece, denetimlerin etkinliği ve sayısı arttırılarak kayıt dışı istihdamla daha kararlı bir şekilde mücadele edeceğiz.