TBMM’de görüşülmeye başlanan 2013 yılı merkezi yönetim bütçesinin büyüklükleri, bir önceki yılla karşılaştırmalı olarak şöyledir:  

TABLO I 

Merkezi Yönetim Bütçeleri Karşılaştırması (I) (2012-2013) Milyar TL

                              2013 Tasarı – 2012 Başlangıç Ödeneği – Değişim (%) 13/12

Bütçe Büyüklükleri

Giderler                      404.0                        350.9                        15.1 

• Faiz Hariç Gid.         351.0                        300.7                        16.7 

• Faiz Giderleri           53.0                         50.2                           5.6 

Bütçe Gelirleri            370.1                       329.8                         12.2 

• Vergi Gelirleri          317.9                       277.7                         14.5

• Vergi Dışı Gelir         52.2                        52.1                            … 

Bütçe Açığı                 (33.8)                      (21.1)                          (60.7)

Faiz Dışı Fazla            19.1                        29.1                            (34.4) 

Not: Açıklar ve azalışlar parantez içinde gösterilmektedir.

2013 bütçesi, tasarı olarak 2012’nin başlangıç ödeneklerine göre cari fiyatlarla yaklaşık yüzde 15 daha büyüktür. Bütçe gelirlerinde yüzde 12.2 artış beklenmektedir. Vergi gelirleri artışı yüzde 14.5 olarak hedeflenirken vergi dışı gelirler, bir önceki yıla göre hemen hemen aynı düzeyde kalmakta, reel olarak azalmaktadır. Öngörüye göre vergi gelirlerinin bütçe gelirleri içindeki payı yaklaşık yüzde 86’ya yükselmektedir. 2013 bütçe açığı hedef olarak bir önceki yıla göre yüzde 60.7 oranında artarken faiz dışı fazla yüzde 34.4 oranında azalmaktadır.

Tablo I’deki karşılaştırma 2012 hedef veya başlangıç ödeneklerine göre yapılmıştır. 2012 gerçekleştirme tahminlerine göre karşılaştırıldığında tablo da bir ölçüde değişmektedir.

TABLO II 

Merkezi Yönetim Bütçeleri Karşılaştırması (II) Milyar TL 

                          2013 Tasarı – 2012 Gerçekleşme Tahmini – Değişim (%) 13/12

Bütçe Büyüklükleri 

Giderler                       404.0                      362.7                         11.4 

• Faiz Hariç Gid.          351.0                      313.7                         11.9 

• Faiz Giderleri            53.0                        49.0                            8.2 

Bütçe Gelirleri             370.1                      329.2 

• Vergi Gelirleri           317.9                      278.8                          14.0 

• Vergi Dışı Gelir         52.2                        50.4                            3.6 

Bütçe Açığı                 (33.9)                      (33.5)                          (1.2) 

Faiz Dışı Fazla            19.1                        15.5                            23.2

2012 yılı bütçe gerçekleşmesi hedeflerden, başlangıç ödeneklerinden çok belirgin olmasa da farklar göstermektedir. Fiili harcamalar, başlangıç ödeneklerini yüzde 14 aşarken gelir ve vergi gerçekleşmeleri, tahmin (hedef) düzeyinde kalmaktadır. 2012 bütçe açığı hedefi yaklaşık yüzde 59 aşarken faiz dışı fazla, hedefin yüzde 46.7 oranında gerisinde kalmaktadır.

2013 tasarısını önceki dönemlerle karşılaştırırken başlangıç ödeneklerini esas almak daha tutarlıdır. 2013 bütçesinin nasıl gerçekleşeceği sadece bir tahmindir. Gerçekleşmeyle başlangıç ödenekleri arasında her zaman farklar oluşur. Bu nedenle bir döneme ilişkin tahminle, önceki dönemin fiili gerçekleşmelerini karşılaştırmak, anlamlı ve tutarlı değildir.

2013 tasarısına göre bütçe büyüklüklerinin, GSYH tahminine (1.571 milyar TL) oranları; bütçe giderleri yüzde 25.7; faiz hariç giderler yüzde 22.3; bütçe gelirleri yüzde 23.6; vergi gelirleri yüzde 20.2; bütçe açığı yüzde 2.2 ve faiz dışı fazla da yüzde 1.2 olarak hesaplanmaktadır.

2013 bütçesinde giderlerin çok büyük bölümü cari ve transfer harcaması niteliğindedir. Giderlerin yüzde 24’ü personel gideri, yüzde 4.2’si devlet primi giderleri, yüzde 37.5’i cari transfer gideri, yüzde 13.1’i de faiz gideri niteliğindedir. Bütçe içinde mal ve hizmet alımlarının payı yüzde 8.3; sermaye giderlerinin payı da yine yüzde 8.3 olarak aynı düzeydedir.

Övünmelere, propagandaya karşı 2013 bütçe tasarısında öngörülen yatırım ödeneklerinin bütçe giderleri içindeki payı yüzde 97 iken GSYH’ye oranı yüzde 1’in dahi altındadır.

Destekleme ödeneklerinin tutarıysa esnaf , tarımsal kredi, ihracat ve KOBİ destekleri, teşvik ödemeleri, işveren prim desteği dahil ancak 10.2 milyar TL’dir. Bunların bütçe giderlerindeki payı yüzde 2.5; GSMH oranı binde 6’dır.

Tarımsal desteğe ayrılan toplam kaynak 9 milyar TL’dir. Bunun GSYH oranı binde 6, tarıma ayrılan tüm kaynakların payı ancak binde 9’unu oluşturmaktadır.

Vergi gelirlerinin yapısı incelendiğinde bunun yaklaşık yüzde 30’unun dolaysız (gelir ve kurumlar), yüzde 70’inin de dolaylı vergi (özel tüketim vergisi ÖTV – dahilde ve ithalatta alınan KDV) oluşturduğu görülmektedir. Bu adaletsiz yapı giderek de şiddetlenmektedir. Türkiye’de dolaysız vergilerin GSYH içindeki payı yüzde 13.5 olarak OECD alalamasının 9.3 puan altındadır. Buna karşı ortalama ücret üzerindeki vergi yüküyse Türkiye’de yüzde 36.3 düzeyinde olarak OECD ülkeler ortalamasının üstündedir.

Rakamların ortaya koyduğu gibi 2013 bütçesi, özelliği olmayan büyümeye, gelir dağılımına, vergi adaletine, toplumun yaşam kalitesine katkısı olmayacak, formalite gereği hazırlanmış, “durumu idare etme bütçesi” olarak nitelendirilebilir.