Türkiye’de 2008 Krizi en fazla Başbakan Tayyip Erdoğan’ın malum sözleriyle hatırlanıyor. Krizin patlak vermesinin ardından Başbakan, krizin Türkiye’ye teğet geçeceğini söylemiş ve sonraki dönemde farklı açıklamalarla bu iddiasını yinelemişti.Krizin ekonomiyi teğet geçmediğini biliyoruz. Bu gerçeğin en fazla bu ülkenin emekçi insanları farkında.

Türkiye’de 2008 Krizi en fazla Başbakan Tayyip Erdoğan’ın malum sözleriyle hatırlanıyor. Krizin patlak vermesinin ardından Başbakan, krizin Türkiye’ye teğet geçeceğini söylemiş ve sonraki dönemde farklı açıklamalarla bu iddiasını yinelemişti.

Krizin ekonomiyi teğet geçmediğini biliyoruz. Bu gerçeğin en fazla bu ülkenin emekçi insanları farkında.

Ancak Başbakan bu sözünü belli bir kurguya atıfla dillendiriyor ve böyle bir kurgunun gerçekleşmeyeceğini belirtiyordu: “Küresel kriz teğet geçecek. Türkiye krizi en az zararla atlatacak. Türkiye’de her şey bitmiş gibi gösterenler var. Kriz çıksın sonra o sosyal krize, ardından da siyasi krize dönüşsün diye çabalıyorlar. Türkiye krizi şu ana kadar gayet iyi yönetmiştir. Popülizme meydan vermeden yolumuza devam edeceğiz.”

Bundan beş yıl önce Nisan 2009’da bu açıklamayı yapan Erdoğan belli bir açıdan haklıydı. 2008 Krizi’nin Türkiye’ye ekonomik ve bağlantılı olarak toplumsal etkileri herhangi bir siyasal sonuca bağlanmamıştı.

2008 Krizi’nin Türkiye ekonomisine etkileri, zamana yayılan ve böyle olduğu ölçüde sorunları biriktiren özelliklere sahipti. Hükümetin kriz yönetimi, artan borçlanma olanakları, giderek yayılan yardımlar ve benzeri araçlarla bu olumsuz etkileri öteleyen bir dinamizm gösteriyordu. Şimdi 2014 ve 2015 yıllarında sırasıyla Cumhurbaşkanlığı ve Genel Seçimlere gidilirken aynı dinamizmin devam etmesi, artık krizin sosyal sonuçlarını öteleyecek mekanizmaların nesnel sınırlarına gelindiği için kuşkulu hale geliyor.

Öte yandan, ekonomideki kötü gidişatın yıkıcı sonuçlarının toplumsal açıdan görünür hale gelmesinin doğrudan siyasal sonuçlara yol açacağı ve/veya emeğin sınıfsal çıkarları doğrultusunda bazı gelişmeleri tetikleyeceği düşüncesinin karşılığı bulunmuyor.

Elbette bire bir karşılaştırma yapmak mümkün değil, ancak Avrupa’nın son yıllarda içine sürüklendiği durum yukarıda yaptığımız saptamayı kuvvetlendiriyor.
2008 Krizi’nin en fazla vurduğu ve 2010’dan sonra durgunluğun derinleştiği yaşlı kıta Avrupa’da sosyal bir yıkım yaşanıyor. Başta Güney Avrupa ülkelerinde olmak üzere kıtanın halkları mutsuz. İşsizlik katlanarak artıyor, istihdamın yapısı bozuluyor, yoksullaşma hızlanıyor, ücretler düşüyor. Paralel olarak sendikal örgütlülük zayıflıyor, toplu sözleşme sistemleri aşınıyor.

Kısacası “Avrupa Sosyal Modeli” büyük bir çöküş yaşıyor.

AB ve Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC) tarafından finanse edilen Avrupa İşçi Sendikaları Enstitüsü’nün (ETUI), 2008-2013 dönemini inceleyen raporundaki göstergeler de bu çöküşe işaret ediyor.

2008’den bugüne işsizlik, Yunanistan’da 20, İspanya’da 16, Güney Kıbrıs’ta 12 ve Portekiz’de 10 puan artmış. Almanya dışında diğer Avrupa ülkelerinde de işsizlikteki artış ciddi boyutlarda.

Genç işsizliğinde durum daha da vahim. Aynı dönemde genç işsizliğinde artış Yunanistan’da 38,4, Güney Kıbrıs’ta 33,2, İspanya’da 32,2, Hırvatistan’da 29,5, Portekiz’de 22,8 ve İtalya’da 16,9 puan olarak gerçekleşmiş. Bu rakamlar, Avrupa’nın bir kuşağı kaybettiğini gösteriyor.

Son beş yılda Avrupa’da yoksulluk riski altındaki nüfusa 13 milyon kişi eklenmiş. 2009-2013 yılları arasında ücretler Yunanistan’da yüzde 23, Güney Kıbrıs’ta yüzde 14,9, Macaristan’da yüzde 12,4 gibi oranlarda düşmüş. Kıtanın görece gelişmiş merkezlerinde -Almanya hariç- ücretlerde reel olarak azalma var.

Buna karşılık, bazı ülkelerde farklılık göstermekle birlikte ortalamada, Avrupa’da sendikaların ve işçi sınıfının örgütlediği sektörel grevlerde, kriz öncesi 2005-2008 dönemine göre 2009-2012 yıllarında bir azalma olduğu, siyasi grev ve eylemlerde ise artış yaşandığı göze çarpıyor.

Aynı yıllarda Avrupa’da sağın ve ırkçılığın yükselişine tanık olunurken, merkez solun sağın geleneksel rollerine soyunduğu görüldü. Sağın kitle desteği artarken, halkın elinde kalan sosyal haklara tırpan atılıyordu. Dahası, AB ile ABD arasında müzakereleri süren serbest ticaret anlaşması ile “Avrupa Sosyal Modeli”nin tabutuna son çiviler çakılacak.

Mutsuz insanlar kıtası haline gelen Avrupa’da kapitalizm, halklara artık hiçbir şey vaat edemiyor. Krizin yarattığı tahribatla ortaya çıkan mutsuzluk ve karamsarlık, bir alternatifin tükendiğine işaret ederken bir başka alternatifi örmeye tek başına yetmiyor.

Avrupa’da da, Türkiye’de de…