30 Haziran 2017
SURİYELİ İŞÇİ SÖMÜRÜSÜ
İstanbul´da tekstil sektörünün en yoğun olduğu ilçelerde 300´ü Suriyeli toplam 604 işçi ile anket yapılarak gerçekleştirilen araştırmada çarpıcı bulgular yer alıyor.
DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası, ülkelerindeki iç savaştan kaçarak Türkiye’de sığman Suriyelilerin işgücü/emek piyasasına dâhil olma süreçleri ve bu durumun etkileri ile ilgili bir araştırma yayımladı. İstanbul’da tekstil sektörünün en yoğun olduğu ilçelerde 300’ü Suriyeli toplam 604 işçi ile anket yapılarak gerçekleştirilen araştırmada çarpıcı bulgular yer alıyor. 8 akademisyen tarafından yapılan araştırma, hem tekstil sektöründeki kuralsızlığı hem de Suriyeli ve Türkiyeli işçilerin bu sektörde yaşadığı ağır sömürüyü bir kez daha gözler önüne seriyor.
Bağcılar, Güngören, Bahçelievler ve Bayrampaşa’nın da aralarında olduğu 11 ilçede yapılan ‘Suriyeli Göçmen Emeği’ araştırmasına göre, Türkiyeli kadın işçilerin yüzde 41’i, Suriyeli kadın işçilerin ise tamamı asgari ücretin altında ücret alıyor. Suriyeli erkek işçilerin tamamına yakını, Suriyeli kadın işçilerin ise tamamı sigortasız çalıştırılıyor.
Araştırmada yer alan çarpıcı bulgular özetle şöyle:
Yarısına yakını 25 yaşın altında
» Anket yapılan 604 işçinin neredeyse yarısı (yüzde 49) 25 yaş altındaki işçiler. Bu durum sektörün genç işçi yoğun olduğunu ortaya koyuyor.
» 18 yaş altındaki çocuk işçiler toplam çalışanların yüzde 19’unu oluştururken, bu oran Suriyeli çalışanlar arasında yüzde 29’u buluyor. İş Kanunu’nda yasaklanmış olan 15 yaş altında çalışma, özellikle Suriyeli işçiler arasında azımsanmayacak düzeyde.
Suriyeliler daha düşük ücret alıyor
» "Ailenizde sizin dışınızda çalışan var mı?" sorusuna Türkiyeli çalışanların yüzde 40’ı, Suriyeli çalışanların ise yüzde 60’ı olumsuz yanıt veriyor. Öte yandan ailede kendisinden başka 2,3 ya da daha fazla çalışan olduğunu belirtenlerin oranı, Suriyelilerde Türkiyeli işçilere göre yaklaşık iki kat daha fazla.
» Türkiyeli erkek işçiler ortalama ücreti en yüksek grubu oluştururken, Türkiye kadın işçiler Türkiyeli erkek işçilerden ortalama 309 TL daha az kazançla ikinci sırada. Suriyeli erkek işçiler ise Türkiyeli erkek işçilerden ortalama 330 TL daha az kazançla üçüncü sırada yer alıyor. En dikkat çekici sonuç ise Suriyeli kadın işçilerin ortalama ücretinde göze çarpıyor. Suriyeli kadın işçilerin ortalama ücreti, Türkiyeli erkek işçilerin ücretinin yaklaşık yarısına tekabül ederken, tüm işçilerin ortalamasından yaklaşık 489 TL daha düşük.
» Suriyeli işçilerin yüzde 46’sının, Türkiyeli işçilerin ise yaklaşık yüzde 20’sinin aldığı ücret asgari ücretin altında. Türkiyeli kadın işçilerin yüzde 41’i, Suriyeli kadın işçilerin ise tamamı, asgari ücretin altında bir ücretle çalışıyor. Dolayısıyla sigortasız ve kayıt dışı çalışmanın yaygın olduğu sektörde çalışanlar arasında hem cinsiyet hem de Türkiyeli/Suriyeli olmak bakımından ayrışma söz konusu.
» Görüşülen Suriyeli tekstil işçilerinin yüzde 35’i, Türkiyeli işçilerin ise yüzde 13’ü vasıfsız.
» İşçilerin çok büyük çoğunluğu işe yürüyerek gidip geliyor. Türkiyeli işçilerde yüzde 64 olan bu oran, Suriyelilerde yüzde 80’e çıkıyor.
Sigortasız çalışıyorlar
» Tekstil sektöründe haftalık ortalama çalışma saatleri, yasal düzeyin üzerinde seyrediyor. Görüşülen işçilerin sadece yüzde 2,3’ü, yasaya uygun şekilde haftada 45 saat çalışıyor. Haftalık çalışma süresinin neredeyse bir buçuk katı ve üstünde çalışan işçilerin oranı azımsanmayacak düzeyde. Ortalamaya bakıldığında işçilerin yarısının haftalık çalışma süresi 56 saat ve üzerinde, üçte birinin ise 60 saatin üzerinde.
» Türkiyeli erkek işçilerin yüzde 46’sı, kadın işçilerin yüzde 63’ü sigortasız çalıştığını belirtiyor. Suriyeli erkek işçilerin yüzde 99,64’ü -neredeyse tamamı-, Suriyeli kadın işçilerinse tamamı sigortasız. Sigortası ödenen işçilerin yüzde 74’ünün sigortası gerçek ücreti üzerinden yatırılmıyor.
» Suriyeli sığınmacı işçilerin tamamı ücretini elden alıyor. Türkiyeli işçilerin yüzde 90,4’ü ücretinin tamamını elden aldığını, yüzde 4,6’sı ücretinin tamamını bankadan aldığını, yüzde 4,9’u ise ücretinin bir kısmını elden bir kısmını ise bankadan aldığını belirtiyor.
Esnek çalışma yaygın
» En son işyerinden ayrılma nedenleri arasında erkek işçilerde yüzde 50, kadın işçilerde yüzde 45 ile işyerinin iflası ya da kapanması birinci sırada.
» Çalışma yürütülen atölyelerin yüzde 70’inde ‘sezon boşluğu’ uygulanıyor. ‘Sezon boşluğu’, yaz giysileri üretiminden kış giysileri üretimine (ya da ters) geçerken verilen arayı ifade ediyor. Genellikle iki haftalık bir zaman dilimini kapsıyor, bu dönemde işçiler ücretsiz izne çıkarılıyor, sigortaları da ödenmiyor. Erkek işçiler arasında çalıştığı işyerinde yılda 1 defa sezon boşluğu uygulandığını belirtenlerin oranı yüzde 49 iken, bu oran kadınlarda yüzde 65’e çıkıyor.
» "Suriyelilere işyerinde ayrımcılık yapılıyor" ifadesine Suriyeli işçilerin yüzde 50’si, Türkiyeli işçilerin ise yaklaşık yüzde 40’ı katılıyor. Buna göre Türkiyeli işçilerin de önemli bir bölümü Suriyelilere ayrımcılık yapıldığı görüşünde.
» Suriyeli işçiler açısından konut mülkiyeti nadir düzeylerde. İşçilerin yüzde 98,6’sı kirada oturuyor.
» Suriye’de akrabası olan sığınmacıların yüzde 86,3’ü orada kalan akrabalarıyla haberleşemediklerini söylüyor. Bu oran, Suriye’deki savaşın ve göçün en önemli sonuçlarından birinin ailelerin parçalanması olduğunu gösteriyor.
» Sığınmacı işçilerin yüzde 53’ü resmi bir ikamet belgesine sahip değilken, yüzde 47’sinin resmi olarak ikametlerine olanak veren bir belgesi var. Bu da hem emek piyasasında hem de kolektif yaşama dahil olma süreçlerinde enformelliği artırıyor.
» "Dışarıdan herhangi bir yardım alıyor musunuz?" sorusuna, Suriyeli işçilerin hemen hepsi (yüzde 96,7) olumsuz yanıt veriyor. Yardım aldığını söyleyenlerin oranı sadece yüzde 3.
» Suriyeli işçilerin sadece yüzde 5’i ileri derecede Türkçe iletişim becerisine sahip. Yüzde 76’lık çoğunluk hiç Türkçe okuma-yazma bilmiyor.
» Suriyeli işçilerin yüzde 79’u hastaneye erişemediğini, yüzde 79’u da ilaca erişmekte zorlandığını söylüyor. Ailesinde Türkiye’ye geldikten sonra doğum yapan kadın bulunan işçilerin sadece yüzde 30’u, gebelik sürecinde sağlık takibi yapıldığını ifade ediyor.
» Suriyeli işçilerden okul çağında çocuğu olanların yüzde 75’i "Çocuğunuz okula devam ediyor mu?" sorusuna "Hayır" yanıtını veriyor.
